Het virus van de Afrikaanse kunst had bij mij een flinke incubatietijd.
Ik erfde van een oude huisgenoot een houten paar beeldjes. Wat wist ik ervan? Nou het volgende: ze kwamen uit Afrika (mijn huisgenoot had veel aan ontwikkelingshulp gedaan), ze waren gekocht bij een handelaar in Amsterdam eind zeventiger jaren, kostten toen ongeveer 700 gulden en ze zouden oud zijn. En daarna stonden ze jaren thuis op een kast en op een onverkiesbare plaats op mijn prioriteitenlijst. Ik moest het ooit eens uitzoeken. Als ik er aan toe kwam.
In 2010 zag ik op een Franse rommelmarkt tot mijn verbazing twee soortgelijke beeldjes. Ik kocht ze voor 20 euro. Ik kan me herinneren dat ik mijn uiterste best deed met een zeer uitgestreken gezicht de beeldjes in ontvangst te nemen en honderd meter verderop een gat in de lucht te springen. 20 Euro!! Op de camping heb ik er meer foto’s van genomen dan geloof ik fatsoenlijk was. In het gras, op het camping tafeltje. Voor voren, van achteren, van links en rechts.
Achteraf bleek het namaak!! En niet eens hele goede namaak. Maar goed € 20,- euro was ook niet een wereldprijs. Ze hadden wel een aantal details die de beeldjes toch weer interessant maakten. Maar daar ga ik elders op de website op in.
Met die beeldjes – twee tweetallen, beiden een vrouw en een man – ben ik gaan zoeken. Internet begon toen net iets te worden. Met zoekwoorden: “houten beeldjes”, “Afrikaanse houten beeldjes”, “Afrikaanse beeldjes”. Je wilt niet weten langs hoeveel beelden je dan komt – soms ook mooi – tot ik eindelijk in zoeken met afbeeldingen weer gelijksoortige beeldjes tegenkwam. Een met gelijksoortig bedoel ik niet dat ze hetzelfde zijn, maar je ziet dat er stijl elementen zijn die wel erg veel op elkaar lijken om toevallig te zijn.
En dat was dan ook even het einde van het vermaak. Jakkes. Dode kindjes. De beeldjes representeerden overleden kinderen. Overleden tweelingen om precies te zijn. Niet iets dat je in de “bubble”” van je welvarende Europese huishouden in de vitrine wilt zetten. We hebben het er even een tijdje niet over gehad. Ik stelde me bij tribale kunst andere dingen voor. Vruchtbaarheidsbeeldjes, mysterieuze maskers, moederschapsbeeldjes, voorouderbeelden, beelden van kracht misschien. Maar niet zoiets als dit.
Ik ben er toch weer over gaan lezen. Weer met zoekwoorden en dank zij de tablet in de avonduren, lui languit liggend op de bank. Anthropology by Google. En natuurlijk bezocht ik het Afrika Museum in Nijmegen. Ik ervaarde het als een reis langs landen, plaatsen en denkwerelden. De beeldjes zijn/waren in gebruik bij de Yoruba, een omvangrijk volk dat in zuidwest Nigeria leeft en in een paar naburige landen.
De Yoruba geloven in reïncarnatie en ze geloven dat tweelingen geluk en voorspoed en vruchtbaarheid brengen. De beeldjes worden – zolang de/het overleden kind(eren) nog niet herboren zijn – heel liefdevol verzorgd. Ze krijgen eten, worden versierd met kraaltjes, worden in de avond te slapen gelegd en s‘morgens weer gewekt. Ze worden voorzichtig met met kokosolie en een rode kleurstof ingesmeerd. De haren worden blauw gekleurd en ze worden in het gewaad van hun moeder meegenomen naar manifestaties voor tweelingen. Daar wordt gefeest en gedanst en gezegend. Je moet ook wel een heel bot hart hebben wil je niet even een kleine instinctieve impuls van verbondenheid voelen met deze wezentjes, die ooit eventjes hebben bestaan en nu door deze beeldjes gerepresenteerd worden.
De incubatietijd was voorbij. Het “interesse-verzamel” virus werd manifest. U bent gewaarschuwd. Het is besmettelijk.
Maart, 2017